Trudno gojące się rany

Wprowadzenie terapii hiperbarycznej jako leczenia wspomagającego w przypadkach trudno gojących się ran doprowadziło do znacznej poprawy wyników leczenia. Dobry przykład stanowią efekty leczenia ran w przebiegu stopy cukrzycowej. Terapia HBO wspomaga w tym przypadku równolegle prowadzone leczenie chirurgiczne i antybiotykoterapię. Problemy z prawidłowym gojeniem się ran mogą być spowodowane np. współistniejącą cukrzycą, niewłaściwym przepływem krwi czy infekcjami. Leczenie ran opiera się na współdziałaniu lekarza ośrodka hiperbarycznego, chirurga, diabetologa, właściwej rehabilitacji.

Badania nad hiperbarią tlenową (HBOT) na angiogenezę wykazują zwiększoną szybkość tworzenia naczyń krwionośnych.  Poniższy artykuł przedstawia mechanizmy działania HBOT i wyjaśnia w jakim zakresie może być wykorzystywana.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29494092

„Tlenoterapia hiperbaryczna to najbezpieczniejszy sposób na zwiększenie cyrkulacji komórek macierzystych w organizmie, o wiele bezpieczniejszy niż którakolwiek z opcji farmaceutycznych.” — Prof. Stephen Thom, University of Pennsylvania School of Medicine

Tlenoterapia hiperbaryczna (HBOT) dostarcza organizmowi potężnej dawki tlenu w podwyższonym ciśnieniu. Mówiąc konkretniej, wyższym niż atmosferyczne. W normalnych warunkach tlen wędruje z hemoglobiną, a podczas HBOT umożliwia mu przenikanie dodatkowo do osocza. W ten sposób dociera szybciej i w większych porcjach do tkanek. Bez jego pomocy nie mają szans na regenerację i przywrócenie prawidłowego ukrwienia.

W dużym uproszczeniu tlen można porównać do pokarmu dla komórek organizmu. Stymuluje odbudowę tkanek i poprawia funkcjonalność wszystkich układów. Lepsze dotlenienie pozytywnie wpływa na procesy gojenia ran. Zmniejszają się obrzęki, a jednocześnie powstają nowe naczynia włosowate  (angiogeneza). Tlen pobudza także pracę leukocytów, których zadaniem jest ochrona rany i organizmu przed bakteriami. Ponadto HBOT przyspiesza produkcję kolagenu odpowiedzialnego za regenerację skóry.

Jak wyjaśniono wyżej, standardowe metody leczenia trudno gojących się ran bywają nieskuteczne. Prócz tego niekiedy okazują się czasochłonne oraz kosztowne. Włączenie HBOT do kompleksowej terapii umożliwia skrócenie jej oraz obniżenie wydatków. Pozwala również na przywrócenie choremu pełni zdrowia.

Co dzieje się z raną pod wpływem tlenoterapii hiperbarycznej (HBOT)?

Dotlenienie organizmu przekłada się na dostarczenie większej ilości tlenu uszkodzonym komórkom skóry. Rozszerzają się naczynia krwionośne, przez co do tkanek dociera więcej krwi. Wraz z nią dostarczane są wieksze dawki tlenu również dodatkowego rozpuszczonego w osoczy (nawet do 15 razy więcej), który niszczy środowisko przyjazne bakteriom beztlenowym. Zniknięcie tych ostatnich redukuje ryzyko wystąpienia martwicy.

Poza zmniejszeniem stanów zapalnych i obrzęków HBOT wspiera działanie antybiotyków stosowanych przy gojeniu ran. Pobudza produkcję fibroblastów, kolagenu oraz elastyny, odpowiedzialnych za elastyczność skóry. Dzięki tlenoterapii zwiększa się wydzielanie kwasu hialuronowego, a to z kolei poprawia stan i wygląd skóry.

Na uwagę zasługuje kompleksowy wpływ HBOT na organizm. Chroni tkanki i narządy przed konsekwencjami niedotlenienia oraz ogranicza ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych. Ponadto redukuje obrzęki. Poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego i zdolności oczyszczania się z toksyn.

Znacznie skracając procesy gojenia, oxyterapia umożliwia uniknięcie groźnych powikłań. Daje szansę na uratowanie nogi chorego ze stopą cukrzycową. Pozwala również na zlikwidowanie ryzyka zakażeń całego organizmu. Należy jednak pamiętać, że tlenoterapia zawsze powinna iść w parze z tradycyjnym leczeniem. 

HBOT a leczenie trudno gojących się ran – badania

W jednym z przeglądów systematycznych bazy Biblioteki Cochrane opublikowano analizy 12 badań na 577 osobach. Większość testów (10) poświęcono owrzodzeniom stopy u pacjentów z cukrzycą. Według danych z przeglądu tlenoterapia hiperbaryczna (HBOT) zwiększa szansę na wygojenie ran u tej grupy chorych. Jest to w krótkim czasie – do 6 tygodni. HBOT może ograniczyć liczbę dużych amputacji u cukrzyków z przewlekłymi owrzodzeniami stóp. Ponadto zmniejsza wielkość przewlekłych ran wywołanych chorobą żył kończyn dolnych.

Jedno z badań przeprowadzono na niewielkiej grupie chorych. Wykazało jednakże, że HBOT ma istotny wpływ na postępy w leczeniu przewlekłych zakażonych ran. W badaniu wzięły udział osoby z ranami goleni powstałymi wskutek niewydolności żylnej bądź powikłanych złamań. U wszystkich pacjentów odnotowano poprawę stanu zdrowia. Skuteczna terapia wymagała serii 10-30 zabiegów. Obserwacje miały miejsce w Małopolskim Centrum Oparzeniowo-Plastycznym, Replantacji Kończyn z Ośrodkiem Terapii Hiperbarycznej.

Godny uwagi jest również raport pt.: „Skuteczność hiperbarii tlenowej w leczeniu ran przewlekłych”. Jego autorami są bydgoscy naukowcy, a przedmiotem – badania prowadzone na przełomie 2016 i 2017 roku. Objęto nimi 31 pacjentów Centrum Hiperbarii Tlenowej i Leczenia Ran w Bydgoszczy. Badanymi byli chorzy obu płci, w wieku 21-80 lat, poddawani terapii hiperbarycznej (HBOT) przez 6 tygodni.

Testy wykazały poprawę zdrowia u wszystkich osób. Pojawiała się wcześniej u kobiet (po 2 tg) niż mężczyzn (po 6 tg). Szybciej odnotowywali ją starsi pacjenci niż ci przed 60. rokiem życia. Co istotne, dla chorych nie miał znaczenia czas, jaki upłynął od powstania rany. Oznacza to, że tlenoterapię hiperbaryczną (HBOT) można polecać nawet pacjentom z długo i trudno gojącymi się ranami.

Metody: Pięćdziesięciu ośmiu pacjentów z cukrzycą z owrzodzeniami w stopniu Wagnera 2 i wyższym uczestniczyło w tym badaniu po przedstawieniu w dwóch ośrodkach badawczych szpitali uniwersyteckich. Przydzieleni pacjenci otrzymywali konwencjonalne leczenie rany z dodatkową HBOT podawaną przy 2,4 ATA przez 90 minut. Pacjenci z grupy kontrolnej, którzy otrzymali tylko konwencjonalne leczenie ran, byli leczeni i obserwowani przez 30 dni. Postęp gojenia ran obserwowano i mierzono w 0, 10, 20 i 30 dniu badania. Zebrane dane zostały przeanalizowane przy użyciu oprogramowania SPSS (wersja 22) w celu zbadania związku HBOT z gojeniem się owrzodzeń stopy cukrzycowej.

Wyniki: Analiza powtarzanych pomiarów ANOVA z poprawką Greenhouse-Geissera wykazała, że ​​średnie wielkości rany w punktach czasowych (dzień 0, 10, 20 i 30) wśród pacjentów w grupie HBOT były statystycznie istotnie różne [F(1,61)=30,86, p<0,001)] w porównaniu z konwencjonalną grupą terapeutyczną. Analiza wielokrotnej regresji logistycznej wykazała, że ​​grupa HBOT ma prawie 44 razy większe szanse na osiągnięcie co najmniej 30% redukcji rozmiaru rany w okresie badania (95% CI: 7,18, 268,97, p<0,001).

Wnioski: Wyniki uzyskane w tym badaniu wskazują, że jako terapia wspomagająca konwencjonalne leczenie ran, HBOT wpływa na szybkość gojenia się owrzodzeń stopy cukrzycowej znacząco pod względem zmniejszenia rozmiaru rany w porównaniu z podawaniem samego konwencjonalnego leczenia ran.

Use of hyperbaric oxygen therapy (HBOT) in chronic diabetic wound - A randomised trial
N A R Nik Hisamuddin 1, W N Wan Mohd Zahiruddin 2, B Mohd Yazid 3, S Rahmah 4

Tlen hiperbaryczny nasila gojenie ran cukrzycowych poprzez promowanie proliferacji komórek fibroblastów i angiogenezy komórek śródbłonka
Xu Huang 1, Pengfei Liang 2, Bimei Jiang 3, Pihong Zhang 4, Wenchang Yu 4, Mengting Duan 4, Le Guo 4, Xu Cui 4, Mitao Huang 4, Xiaoyuan Huang 4

Wnioski: Tlen hiperbaryczny nasila angiogenezę i przyśpiesza gojenie ran cukrzycowych poprzez aktywację sygnalizacji HIF-1α, aby promować ekspresję VEGF/SDF-1 w HSF i ekspresję VEGFR/CXCR4 w HUVECS, ostatecznie promując proliferację HSF i angiogenezę HUVECS.

Wpływ HBOT na angiogenezę
Christopher J. Buckley 1, Jeffrey S. Cooper 1

Badania nad hiperbaryczną terapią tlenową (HBOT) nad angiogenezą wykazują zwiększone tempo tworzenia naczyń krwionośnych. Jako takie, HBOT jest silnym, choć niewykorzystanym narzędziem terapeutycznym, zdolnym do wspomagania konwencjonalnego leczenia problematycznych ran i przeszczepów. Mając nadzieję na zwiększenie wykorzystania i zrozumienia, w tym artykule dokonamy przeglądu mechanizmów angiogenezy i sposobu, w jaki HBOT je wzmacnia przed przedstawieniem wskazań, które wykorzystują zdolność HBOT do przyspieszania angiogenezy.

Bibliografia:

http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-c18e0b48-ba74-4b2a-b15d-764e0d78a656/c/Mackiewicz_Rezmerska_2017_P_3_2.pdf
https://evereth.pl/wstepna-ocena-zastosowania-hiperbarii-tlenowej-w-leczeniu-przewleklych-ran-goleni-doswiadczenia-wlasne/
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD004123.pub4/full/pl
https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/hyperbaric-oxygen-therapy-for-wound-healing